Fermi bubbles

Ảnh trên: Ngân Hà được chụp tổng hợp bởi dải các bước sóng khác nhau
Ảnh dưới: ảnh Ngân Hà khi tách riêng dữ liệu bức xạ gamma

Năm 2010, Kính thiên văn tia gamma Fermi của NASA đã công bố một hình ảnh tuyệt đẹp về hai bong bóng xuất hiện từ trung tâm Ngân Hà Milky Way ở hai bên của mặt phẳng thiên hà. Mỗi khối cầu bong bóng thổi ra từ tâm tới 25.000 năm ánh sáng, bề rộng 11.500 năm ánh sáng, ẩn sau “màn sương” tia gamma choán đầy cả Ngân Hà.
Bong bóng bức xạ này được sinh ra bởi các tia vũ trụ năng lượng cao va chạm với photon năng lượng thấp hơn và gây ra bức xạ nhiệt tia gamma. Nhưng tia vũ trụ này có từ đâu?
Theo Douglas Finkbeiner, Phó giáo sư tại Harvard – trung tâm Smithsonian về vật lý thiên văn, nói: có 2 khả năng giải thích cho bong bóng bức xạ này. Thứ nhất là từ tâm Ngân Hà. Vùng trung tâm dày đặc các sao nóng nhất, lớn nhất có thể đã có các vụ nổ siêu tân tinh (supernova) gây ra luồng sóng bức xạ trên. Khả năng thứ hai là sự hoạt động mãnh liệt của lỗ đen siêu khối lượng tại tâm Ngân Hà. Thỉnh thoảng vật chất – là khí và bụi liên sao hoặc ngôi sao bất hạnh nào đó vô tình rơi vào quỹ đạo tử thần với lỗ đen – bồi tụ vào đó 4.3 triệu lần khối lượng Mặt Trời. Trong khi phần lớn vật chất rơi vào lỗ đen thì gần 10% bị tung ra ngoài về 2 phía cực do từ trường xung quanh lỗ đen.
Theo một giả thuyết khác cho rằng một thiên hà lùn với lỗ đen trung tâm lao vào dải Ngân Hà và bắt đầu hình thành xoắn ốc qua thiên hà của chúng ta. Sau hàng tỉ năm, lỗ đen nhỏ sát nhập vào lỗ đen trung tâm Ngân Hà, kết quả của chuỗi những sự kiện dữ dội này ném văng đi nhiều ngôi sao được hình thành ở vùng giữa Ngân Hà, giải thích tại sao các nhà thiên văn học tìm thấy rất ít ngôi sao già ở đó hơn dự tính. Các lỗ đen quay cuồng cũng làm gián đoạn những đám mây khí khổng lồ, rồi chúng suy sụp hình thành các cụm sao mới. Phần nhiều khí bị cuốn vào lỗ đen, bị nén ép và nóng lên, toả ra lượng lớn năng lượng thổi phồng khí ở vùng lõi thiên hà, tạo nên bong bóng ấn tượng như vậy.
Lý thuyết trên có thể giải thích cho nguồn gốc các tia vũ trụ năng lượng cao chiếu qua Trái Đất xuất phát từ phía trung tâm của Ngân Hà.

Nguồn: http://astrophysics.gsfc.nasa.gov/ou...space-bubbles/